İkindi Sohbetlerinde “Türkiye Selçukluları ve Moğol İstilası ” Konuşuldu.
Konya Büyükşehir Belediyesi ile Konya Fikir, Sanat, Kültür Adamları Birliği Derneği ve Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezinin ortaklaşa düzenlediği Yaşayan Konya Hafızası İkindi Sohbetlerinde bu hafta Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülay Öğün Bezer tarafından "Türkiye Selçukluları ve Moğol İstilası" konulu bir konferans verildi.
Prof.Dr.Gülay Öğün Bezer: "Cengiz Han 1207 yılında kendini han ilan ettikten sonra Türkistan coğrafyasından sonra Avrupa içlerine kadar uzanan büyük göç istilası yapmıştır. Alaaddin Keykubat'ın 1237 yılında öldürülmesinden sonra Anadolu Selçuklu Devleti Moğol etkisi altına girmiştir. Moğollara verilen haraçlarla Anadolu insanı fakirleşmiştir." dedi.
İKTİDAR MUKTEDİR OLMAKTIR
Devletlerin ömrünü uzatanların kurumları olduğunu belirten Bezer, Anadolu Selçuklu Devleti'nin 1176 'dan sonra kurumsallaşmaya başladığını ifade etti: "Yüzyıllardır tahrip olan Anadolu'da hangi örnekler üzerinde Selçuklu yükselecekti. Devletin ana unsuru Türkmenlerdi. Türkmenler devletten bazı imtiyazlar isteyince bazı problemler ortaya çıktı. İktidar muktedir olmaktır. 2.Kılıçarslan'ın Bizans'la yaptığı anlaşmada, Türkmen akınlarını durduracaktı. Türkmen beyleri de anlaşmaya garantör oluyordu. Friedrich Barbarossa komutasındaki Haçlı ordusu anlaşmaya rağmen Türkmenler tarafından saldırıya uğrayınca Haçlılar Konya surlarını yıkıp şehri talan ediyorlar.
GULAM SİSTEMİ
Türkmen beylerinin arkasında binlerce kişi bulunuyordu. Etnik kökenin önemli olmadığı Gulam sistemi inşa edildi. Devlet, insan ruhunu devşirip efendisine kul köle olacak, sulatanın iki dudağı arasına bakacak Gulamlar ortaya çıktı. Sultan Gulam'ın kellesini alıp malına el koyduğunda arkasından kimse bulunmayacaktır. Zaaf gösteren sultanlar zamanında askerler sisteme yerleşerek handikaplar yaratır. Gulam, Osmanlıdaki kapıkulu sistemini oluşturmuştur. Taht değişikliğinde artık Gulamların etkisi görülmeye başlanır. Gulamlar kukla olarak yönetebileceği sultanlar ister.
BÜROKRASİ DEVLETİN BEYNİYSE HÜKÜMDAR KALBİDİR
Zayıf karakterli sultanın yanında bulunmak için bürokrasi içinde mücadele baş gösteriyor. Devlet içinde sıkıntılar oluşunca yönetim kan kaybediyor. Anadolu Selçuklu Devleti Türkmenleri sistemin dışına çıkartarak Gulamları devreye sokuyor. Saadettin Köpek'te iktidar hırsının sınırının olmadığını görüyoruz. Devlet geç kurumsallaştığı için 125 yıl askeri ayak üzerinde durmuştur. İlk medrese 2.Rükneddin zamanında açılan İplikçi Medresesi'dir."dedi.
DİL, DÜŞÜNCE DÜNYAMIZI İNŞA EDER
Bezer, eğitim almak isteyenlerin İran'a gittiğini, artık düşünce dünyamızda İran kültürünün etkisinin görüldüğü üzerinde durdu: "Kılıçarslan'ın oğulları Şah terkipleriyle, torunları ise İran destan kahramanlarının isimleriyle anılmaya başlar. İran'a mahkûm olan bürokrasi Farsça konuşmaya yönelir. Farslılaşan bürokrasi Türkmen'e 'aptal Türk, idraksiz' diyecek seviyeye gelmiştir. Dönemin tarihçileri İbni Bibi ve Aksarayî'de Türkmenleri aşağılayan ifadelere rastlanır.
Sistem ana omurgayı dışlayarak devlete tasallut eden Gulam sisteminin hakimiyetine girer. Kendisini sistemin dışında hissedenler isyana yöneldiler. Babailer İsyanı ile farklı inanç sistemleri isyanın içine sızdılar. İstambul'daki Gezi Olayları'nda farklı unsurların olayların içinde yer aldığını gözlemledik.
MOĞOL HAKİMİYETİNDE GULAMLARIN ROLÜ
Gulamlar ruhunu kiraya veren insanlardır. Anadolu'daki isyanları bastırmak isteyen Selçuklu ordusu Erzurum'u terk edince Moğollar şehre gelerek yağmaladılar. Selçuklu Moğollarla sınır oldu. Kudretli sultanlar zamanında problem yaratmayan Gulam sistemi zayıf hükümdarlar zamanında yönetimde sıkıntılar yarattı. Kösedağ Savaşı ile Anadolu'ya yerleşen Moğollar Gulamlar eliyle vergi topladı. Medreselerde İran etkisi ile Şehname hayranı insanlar yetişti. Gulam yarlığını almak için Altınordu Devleti'ne giderek sulatan adına 30 bin altın sözü verdiler. Moğollar sulatana dokunmazken Gulamlar üzerinden isteklerini uyguladılar. Gulam ümerası yaşadıkları topluma bağımlı hissetmezler, onlarda aidiyet duygusu yoktur.Gulamlar 1277'e kadar vergi yoluyla halkı soydular. Devleti haraç verir duruma getirdiler. Ayn Calut'ta Memlüklüler Moğolları durdurunca Moğollar Anadolu'ya yöneldiler. Anadolu'da Noyan unvanı taşıyan Moğol şehzadeleri görev yapmaya başladı. Anadolu Moğol ordusunu beslemek zorunda kaldı. Timurtaş'a kadar sultanlar Noyanların yanında halktan vergi topladılar." dedi.
Prof. Dr. Gülay Öğün Bezer konuşmasının sonunda Moğol istilası önünden kaçan Türkmenlerin Batı'ya yönelerek kıyı bölgelerini fethettiklerini belirtti. Program sonunda Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Müdürü Doç. Dr. Mehmet Ali Hacıgökmen ve Dr. Öğr. Üyesi Sefer Solmaz tarafından Prof. Dr. Gülay Öğün Bezer'e günün anısına hediye takdim edildi.
